ATABDER BASIN AÇIKLAMASI

04 Mayıs 2013

Tıbbi ve Aromatik Bitkilere ve bu grup bitkilerden üretilen doğal ürünlere olan talep dünya ile paralel bir şekilde ülkemizde de hızla artmaktadır. Bu bitkilerin doğadan toplanması, tarımı, işlenmesi, standardizasyonu, pazarlanması ve yasal statüsü ile ilgili olarak birçok düzenlemeler Amerika, Almanya, Japonya başta olmak üzere birçok ülkede yapılmış olup, ülkemizde bahsi geçen tüm konularda günümüze kadar yeterli düzenlemeler yapılamamıştır. Son yıllarda konu ile ilgili kamu kuruluşları tarafından yasal düzenlemeler yapılmaya başlanmış ancak yapılan düzenlemelerde Türkiye’nin gerçekleri göz ardı edilerek adımlar atılmaya başlanmış, bu da birçok çevreler tarafından eleştiri konusu olmuştur.

Ülkemiz coğrafi konumu ve farklı iklimsel özellikleri ile birçok bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır. Sahip olduğu bitki taksonu sayısı ve çeşitliliği bakımından neredeyse tüm Avrupa kıtası ile boy ölçüşen ülkemiz, barındırdığı bitki türlerinin endemizm oranı ile de dikkati çekmektedir. Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar ve kamu kuruluşlarının konuya verdikleri önemin artması ile ülkemiz bitki çeşitliliğinin tespiti, korunması ve sürdürülebilir kullanımı konularında önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Geçmişte bitki kaçakçılığı ile kaybettiğimiz birçok önemli bitki türü üzerinde çalışmalar yoğunlaşmış, yabancıların ülkemizde bitki toplamaları konusunda düzenlemeler yapılmış ve sınırlardan bitki kaçakçılığı kontrol atına alınmaya başlanmıştır.

Ayrıca, Türkiye sahip olduğu bitki çeşitliliği, coğrafi konumu ve tarihi zenginliğinden kaynaklanan bir etnobotanik bilgi birikimine sahiptir. Doğal bitkisel zenginliğimizin etnobotanik bilgi birikimimiz ile harmanlanması ile ülkemizin Dünya Doğal Bitkisel Ürünler pazarında söz sahibi olması konusunda herhangi bir engel bulunmamaktadır. Kendi bitkisel zenginliklerimizin işlenmiş ürünlere dönüşümünün sağlanmasının yanında farklı ekolojik özelliklere sahip bölgelerimizde dünyanın farklı iklimlerinde yetişen bitki türlerini üretebilme ve bu bitkilerden talep gören ürünleri üretebilme potansiyelimiz de mevcuttur. Tıbbi ve aromatik bitkiler konusunda doğal kaynaklarımızın korunması, kaynaklarımızın gelire dönüştürülmesi ve ülkemizin Dünya Doğal Bitkisel Ürünler pazarında söz sahibi olabilmesi açısından aşağıda belirtilen hususların ivedilikle yerine getirilmesi gerekmektedir:   

1. Ülkemizde doğal olarak yetişen ve ekonomik öneme sahip olan bitki türlerinin yayılış alanları ve populasyonlarının çağın modern tekniklerinden de yararlanılarak tespit edilmesi,
2. Doğal floradan toplanarak ticareti yapılan bitkiler için yerel otoriteler tarafından uygun toplama zamanı, toplama miktarı (kota), işleme tekniklerinin ortaya konulması, iyi toplama uygulamaları ile sürdürülebilir hasat tekniklerinin geliştirilesi, bu konularda ilgililere gerekli eğitimin verilmesi,
3. Doğal floradaki populasyonları talebi karşılayamayan, standart ürün üretimine uygun olmayan ve ekonomik öneme sahip olan yabani bitkiler için kültüre alma çalışmalarının hızlandırılması,
4. Tarımına geçilen Tıbbi ve Aromatik Bitkilerde piyasa talepleri doğrultusunda iyi tarım uygulama tekniklerinin üreticilere aktarılması,
5. Gıda takviyesi, sağlık ve kozmetik amaçlı kullanılan ürünlerin üretim yerleri ve proseslerinin sıkı denetim altına alınması, uygunsuz koşullarda çalışan ve üretim aşamalarında usulsüzlük yapan işletmelerin gerekli şekilde cezalandırılması,
6. Son yıllarda yabancı kaynaklı birçok gıda takviyesi, bitkisel ilaç ve kozmetik ürününün ülkemize giriş yaptığı, kontrolsüz bir biçimde özellikle de medya aracılığı ile satışının gerçekleştirildiği, halkımızın sağlığı ile oynandığı ve istismar edildiği görülmektedir. Bu kapsamda, ülkemize yurtdışından getirilen bu tür ürünlerin girişini kontrol altına almak amacıyla gümrük vergilerinin arttırılması, kontrollerin sıklaştırılması ve medyadaki reklam uygulamalarını denetlenmesi gerekmektedir. Halkımızın sağlığı ile oynayan kişi ve kuruluşlar gerekli şekilde cezalandırılmalı, Sağlık üzerine etkili ilaç formatındaki ürünlerin kontrolü Sağlık Bakanlığı tarafından kontrol edilmesi,
7. Eczane, aktar, baharatçı ve marketlerde açıkta işlenmemiş bitkisel drog satışının yasaklanması ve etiketli ürünlerin satışının teşvik edilmesi,
8. Bitkisel ilaç olarak üretilen ürünlerin Eczanelerde satılması, ancak gıda takviyesi ve kozmetik amaçlı üretilen bitkisel ürünlerin satışının aktarlar ve marketlerde satışına izin verilmesi,
9. Türkiye Üniversiteleri bünyesinde teknik eleman yetiştiren “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bölümü” mezunlarının, kamuda ilgili alanlara yerleştirilmesi; gümrüklerde bitki kaçakçılığını önlemek ve tıbbi bitkiler ticaretini kontrol altına almak üzere bölüm mezunu bir elemanın istihdam edilmesi; Eczane ve Aktarlarda tıbbi bitkiler eğitim almış bu elemanlardan en az bir elemanın istihdamının sağlamanması; bitkisel gıda takviyesi, sağlık ve kozmetik ürünü üreten işletmelerde bu bölüm mezunlarının çalıştırılmasının zorunlu kılınması gibi önlemler üretimden ticaret boyutuna kadar tıbbi bitkilerin kontrol altına alınmasına katkı sağlayacaktır.
10. Ülkemizin bitkisel zenginliği ve etnobotanik birikiminden faydalanılarak, ekonomik yarar sağlayacak yeni ürünlerin üretiminin teşvik edilmesi ve yerli firma sayısının arttırılması için gerekli teşviklerin sağlanması yararlı olacaktır.
11. Tıbbi ve aromatik bitkiler birçok bakanlığın yetki alanına girmektedir ve bir çok kuruluş bu konuda araştırma yapmaktadır. Bu konuda çalışanların bir çatı altında toplanması, araştırmaların ve yasal düzenleme hazırlıklarının bir merkez tarafından yönlendirilmesi, bilgilerin güncelliğini yitirmeden tüm ilgililere ve ilgilenenlere duyurulması, ülkenin bu konuda geleceğe yönelik stratejik plan ve hedeflerinin olması gerekmektedir. Bu planlama mevcut pazarların sürdürülebilirliğinin sağlanması ve yeni pazarların oluşturulması açısından oldukça önemlidir.